“De balans tussen hersenen, geest en ziel raakt verstoord; daarna volgen klachten in organen en systemen van het lichaam.”
De Lichamelijke Weerspiegeling van Geestelijke Toestanden
Of we het nu stress, depressie, verdriet of angst noemen – ondanks hun onderlinge verschillen moeten deze toestanden als een geheel worden beschouwd. Soms beïnvloeden ze ons tijdelijk, soms langdurig. Eerst raakt de balans tussen hersenen, geest en ziel verstoord; daarna volgen klachten in verschillende organen en systemen van het lichaam.
Begrippen en Onderscheidende Kenmerken
Stress betekent “druk of spanning”, depressie “neerslachtigheid” en een angststoornis verwijst naar “bezorgdheid of paniek”. Stress is de mentale en lichamelijke reactie op nieuwe situaties. Hoewel stress op zichzelf geen ziekte is, is depressie een ernstige psychische aandoening die chronisch kan worden indien niet behandeld.
Bij depressie ervaart men een aanhoudende neerslachtigheid, hopeloosheid, schuldgevoelens en gevoelens van waardeloosheid. Zelfs basisactiviteiten zoals eten of aankleden worden zwaar. Tekorten aan serotonine en noradrenaline in de hersenen worden in verband gebracht met depressie. Verdriet en stress zijn daarentegen vaak tijdelijke emotionele reacties op pijnlijke of zorgwekkende gebeurtenissen.
Psychoneuro-immunologie: De Connectie tussen Geest en Immuunsysteem
Wat is psychoneuro-immunologie?
Psychoneuro-immunologie (PNI) is een jonge wetenschappelijke discipline die onderzoekt hoe onze gedachten en emoties invloed hebben op het zenuwstelsel en het immuunsysteem.
Met andere woorden:
hoe onze geest (psyche), via de hersenen (neuro), ons lichamelijk afweersysteem (immuno) kan versterken of verzwakken.
Deze tak van de wetenschap ontstond in de jaren 1980 toen onderzoekers ontdekten dat stressvolle gedachten en negatieve emoties niet alleen het brein beïnvloeden, maar ook het lichaam kwetsbaarder maken voor ziekten.
Bijvoorbeeld:
Chronische stress vermindert de aanmaak van beschermende afweercellen.
Verdriet of depressie kan ontstekingsreacties versterken.
Positieve emoties, verbonden-heid en zingeving hebben juist een versterkend effect op het immuunsysteem.
PNI laat zo zien dat lichaam en geest geen aparte werelden zijn, maar innig met elkaar verbonden.
Onderzoek naar de relatie tussen deze aandoeningen en het lichaam heeft geleid tot het ontstaan van een nieuwe discipline genaamd psychoneuro-immunologie. In de jaren 1980 toonden dierproeven van Janice Kiecolt-Glaser en Ronald Glaser van de Ohio State University het verband aan tussen stress en infectieziekten ¹,². Uit hun studies bleek dat tijdens examenperiodes het immuunsysteem van studenten verzwakte: het aantal natuurlijke killercellen, die tumoren en virale infecties bestrijden, nam af en de productie van gamma-interferon kwam bijna tot stilstand. Dit illustreert de destructieve invloed van stress op het immuunsysteem.
Bij oudere en zieke individuen bleek dit effect van stress nog duidelijker. Zelfs milde depressie had bij ouderen een onderdrukkend effect op hun immuunsysteem³.
Fysieke Gevolgen van Depressie en Stress
Depressie kan naast psychische ook fysieke klachten veroorzaken zoals hartproblemen, een verlaagde weerstand tegen infecties en vertraagde wondgenezing. Een grootschalige studie uit 2004 liet zien dat de onderdrukking van het immuunsysteem meer afhankelijk is van de duur dan van de intensiteit van depressie⁴.
De Invloed van Stress op het Immuunsysteem
Volgens reumatoloog en immunoloog Leonard Calabrese van de Cleveland Clinic kan stress in eerste instantie via cortisol ontstekingen remmen. Bij langdurige blootstelling went het lichaam echter aan het hoge cortisolniveau, wat juist tot meer ontstekingen leidt. Daarbij daalt het aantal lymfocyten – witte bloedcellen die virussen bestrijden. Hoe lager dit aantal, hoe groter het risico op bijvoorbeeld verkoudheid.
Chronische ontsteking wijst op een overbelast immuunsysteem en wordt gelinkt aan aandoeningen als artritis, fibromyalgie, lupus, psoriasis, inflammatoire darmziekten, maagzweren, hartritmestoornissen, diabetes type 2 en bepaalde vormen van kanker⁵.
Hoe Stress te Beheersen?
Sociale Steun
Nieuw onderzoek benadrukt het belang van goede vrienden. Slechts een paar hechte relaties kunnen al helpen om stress te verlichten en het immuunsysteem te versterken. Sociale verbondenheid is belangrijk bij onder andere Alzheimer, stress en depressie.
De Rol van Innerlijke Rust
“Meditatie en yoga, enkele keren per week 10–15 minuten diep ademhalen en bewust ontspannen helpt het lymfesysteem activeren…”
Calabrese raadt meditatie en yoga aan om zowel korte als langdurige stress te verminderen. Enkele keren per week 10–15 minuten diep ademhalen en bewust ontspannen helpt het lymfesysteem activeren, waardoor gifstoffen beter worden afgevoerd⁵.
Deze methodes – die zowel lichaam als geest en hart aanspreken – bieden diepgaande en duurzame voordelen. Een innerlijke zoektocht naar rust, ondersteund door geduld en vertrouwen, kan zowel mentale als fysieke genezing bevorderen.
Mensen die langdurig voor een zieke ouder of een partner met Alzheimer zorgen en hun situatie accepteren met een gevoel van spirituele beloning en morele voldoening, blijken sterker in plaats van gebroken.
In een experiment versterkten Kiecolt en Glaser het immuunsysteem van studenten onder examendruk door middel van hypnose en positieve suggestie. Studenten die het examen als waardevol ervoeren, toonden een sterker immuunsysteem dan degenen die deze betekenis niet voelden.
Kwalitatieve Slaap
“Eén slapeloze nacht kan al de werking van neutrofielen verminderen…”
Goede slaap is essentieel voor een sterk immuunsysteem. Eén slapeloze nacht kan al de werking van neutrofielen verminderen⁶. De stress die ontstaat na een slapeloze nacht kan leiden tot maag- en darmklachten zoals winderigheid, verstopping of diarree⁷,⁸.
Conclusie: Een Holistische Gezondheidsbenadering
“Onze innerlijke veerkracht, acceptatie en het vinden van betekenis kunnen een grote steun zijn bij het behoud van onze gezondheid.”
De effecten van stress en psychische klachten zijn niet alleen mentaal, maar ook lichamelijk. Daarom is het behoud van gezondheid niet alleen een medische kwestie, maar vraagt het ook om sociale steun, innerlijke rust en voldoende slaap.
De uitdagingen van het leven zijn soms onvermijdelijk, maar onze innerlijke veerkracht, acceptatie en het vinden van betekenis kunnen een grote steun zijn bij het behoud van onze gezondheid. Een levenshouding die lichaam, geest en hart integreert, biedt op de lange termijn een van de meest effectieve wegen naar welzijn.
“Een levenshouding die lichaam, geest en hart integreert, biedt op de lange termijn een van de meest effectieve wegen naar welzijn.”
Oorspronkelijke titel: Üzüntü, Stres ve İmmün Sistem (Stress, Verdriet en het Immuunsysteem)
Oorspronkelijke Publicatie: Tijdschrift Çağlayan, mei 2019
Auteur: Prof. Dr. İrfan Yılmaz – Bewerking door Ayşe Akyol (psycholoog)
Bronnen:
- Kiecolt-Glaser, J. K. ve R. Glaser (1992). Psychoneuroimmunology: Can psychological interventions modulate immunity? Journal of Consulting and Clinical Psychology, 60(4), 569–57.
- Glaser R. ve ark. (1992). Stress-induced modulation of the immune response to recombinant hepatitis B vaccine. Psychosom Med,1992 Jan-Feb;54(1):22–9.
- McGuire, L, Kiecolt-Glaser, J. K., Glaser, R. (2002). Depressive symptoms and lymphocyte proliferation in older adults. Journal of Abnormal Psychology,111, 192–197.
- Pressman, SD ve ark. (2005). Loneliness, social network size, and immune response to influenza vacciantion in college freshmer. Health Psychol. May; 24 (3): 297–306.
- Calabrese L, Mariette X. (2018). The evolving role of the rheumatologist in the management of immune-related adverse events (irAEs) caused by cancer immunotherapy. Ann Rheum Dis. Feb;77(2):162–164.
- Besedovsky L, Lange T, Born J. (2012). Sleep and immune function. Pflugers Arch, 463, 121–137.
- Ruiz FS ve ark. (2012). Immune alterations after selective rapid eye movement or total sleep deprivation in healthy male volunteers. Innate Immun,18, 44–54.
- Kennedy PJ ve ark. (2014). A sustained hypothalamic-pituitary-adrenal axis response to acute psychosocial stress in irritable bowel syndrome. Psychol Med, 44, 3123–3134.
